Ders 10

Demên Borî -Geçmiş Zamanlar

Zamirler konusunda öğrendiğimiz gibi, geçmiş zamanlı cümlelerde, özne ve nesne kullanımı, kullanılan fiile bağlı olarak değişir.

Dönüşsüz fiilli geşmiş zaman cümlelerinde, nesne olmadığından, özne olarak 1. özne kullanılır ve bireysel zamir özneyi pekiştirir.

Dönüşlü geçmiş zaman cümlelerinde, bunun tersine, 2. özne ve 1. nesne kullanılır ve bireysel zamir nesneyi belirtir. Bunun için her bir geçmiş zaman için iki ayrı örnek grubu vereceğiz. Birinci örnek grubu, dönüşsüz fiilli cümleler için, ikinci örnek grubu dönüşlü fiilli cümleler için olacak.






















Dema Boriya Têdeyî

Dönüşsüz fiilli Geçmiş Zaman cümlelerinde özne olarak kullanılan 'Ez' birinci tekil şahıs (özne), 'çû' 'çûn' -gitmek- fiilinin Dema Boriya Têdeyî çekimi ve 'im' ise birinci tekil şahıs için kullanılan bireysel zamirdir. Dönüşsüz fiilli Geçmiş Zaman cümlelerinde bireysel zamir özneyi pekiştirmek için kullanılır.

dönüşsüz fiilli cümleler için
özne + fiil+bûn
Dema Boriya Têdeyî
Ez çûm (Ben gittim)
Tu çûyî (Sen gittin)
Ew çû (O gitti)
Em çûn (Biz gittik)
Hûn çûn (Siz gittiniz)
Ew çûn (Onlar gittiler)


dönüşlü fiilli cümleler için
Dönüşlü fiilli Geçmiş Zaman cümlelerinde özne olarak kullanılan 'Min' birinci tekil şahıs (özne), 'dît' 'dîtin' -görnek- fiilinin ??? Zaman çekimi ve 'bûn' ise nesneyi belirtmek için kullanılır.

2.özne + (1.nesne) + fiil+bûn
Min = Ben
Dema Boriya Têdeyî
Min xwe dît = Ben kendimi gördüm
Min tu dîtî = Ben seni gördüm
Min ew dît = Ben onu gördüm
Min em dîtin = Ben bizi gördüm
Min hûn dîtin = Ben sizi gördüm
Min ew dîtin = Ben onları gördüm



Te = Sen
Dema Boriya Têdeyî
Te ez dîtim = Sen kendimi gördün
Te xwe dît = Sen kendini gördün
Te ew dît = Sen onu gördün
Te em dîtin = Sen bizi gördün
Te hûn dîtin = Sen sizi gördün
Te ew dîtin = Sen onları gördün

Wî/Wê = O (erkek/bayan)
Dema Boriya Têdeyî
Wî/Wê ez dîtim = O (erkek/bayan) beni gördü
Wî/Wê tu dîtî = O (erkek/bayan) seni gördü
Wî/Wê xwe dît = O (erkek/bayan) kendini gördü
Wî/Wê ew dît = O (erkek/bayan) onu gördü
Wî/Wê em dîtin = O (erkek/bayan) bizi gördü
Wî/Wê hûn dîtin = O (erkek/bayan) sizi gördü
Wî/Wê ew dîtin = O (erkek/bayan) onları gördüler

Me = Biz
Dema Boriya Têdeyî
Me ez dîtim = Biz beni gördük
Me tu dîtî = Biz seni gördük
Me ew dît = Biz onu gördük
Me xwe dît = Biz kendimizi gördük
Me hûn dîtin = Biz sizi gördük
Wan ew dîtin = Biz onları gördük







Hûn = Siz
Dema Boriya Têdeyî
We ez dîtim = Siz beni gördüler
We tu dîtî = Siz seni gördüler
We ew dît = Siz onu gördüler
We em dîtin = Siz bizi gördüler
We xwe dîtin = Siz kendinizi gördüler
Wan ew dîtin = Siz onları gördüler

Wan = Onlar
Dema Boriya Têdeyî
Wan ez dîtim = Onlar beni gördüler
Wan tu dîtî = Onlar seni gördüler
Wan ew dît = Onlar onu gördüler
Wan em dîtin = Onlar bizi gördüler
Wan hûn dîtin = Onlar sizi gördüler
Wan xwe dîtin = Onlar kendilerini gördüler


Örneklerden de görüleceği gibi, bireysel zamir nesneyi belirtiyor. Bu kural bütün dönüşlü fiilli geçmiş zaman cümleleri için geçerli. Nesne şahıs değil de eşya olsaydı, nesnenin iki durumu olurdu; tekil veya çoğul. Tekil olması durumunda bireysel zamir tekil üçüncü şahıs için kullanıldığı gibi; çoğul alması durumunda ise üçüncü çoğul şahıs için kullanıldığı gibi kullanılırdı.

Min sêv xwar = Ben elma yedim
Min sêev xwarin = Ben elmaları yedim