Ders 1

Kürt Alfabesi

    Kürt alfabesinde 23'ü sessiz 8'i sesli olmak üzere 31 harf vardır. Kürt alfabesi fonetik bir alfabedir. Yani her harf bir sese tekabül eder ve yazıldığı gibi okunur. Kürt aflabesindeki harflerin çoğunun okunuşu Türk alfabesinde olduğu gibidir. Türk alfabesinden farklı olarak okunan harflerin nasıl okunacakları harflerin karşısında belirtilmiştir.

A, a    = Â Türkçe'de 'lâl' kelimesindeki şapkalı 'a' gibi okunur.
B, b    = B
C, c    = C
Ç, ç    = Ç
D, d    = D
E, e    = E
Ê, ê    = Bu ses Türkçe'de yoktur. Dudak kenarları geriye çekilerek çıkarılan 'e' sesine yakın bir ses.
F, f    = F
G, g    = G
H, h    = H
I, i    = Okunuşu belli belirsiz 'ı' sesine yakın bir ses.
Î, î    = Î millî kelimesindeki uzun okunan 'î' sesi.
J, j    = J
K, k    = K
L, l    = L
M, m    = M
N, n    = N
O, o    = O
P, p    = P
Q, q    = Kalın 'k' sesine yakın bir ses. Gırtlaktan çıkan 'k' sesi.
R, r    = R
S, s    = S
Ş, ş    = Ş
T, t    = T
U, u    = 'U' 'Ü' arası bir ses.
Û, û    = Uzun 'u' sesi.
V, v    = V
W, w    = İngilizcedeki 'w' sesi.
Y, y    = Y
X, x    = Gırtlaktan çıkan 'ğ' sesine yakın bir ses. Danimarkaca'daki 'r' sesi gibi.
Z, z    = Z
Sessiz harfler: B, C, Ç, D, F, G, H, J, K, L, M, N, P, Q, R, S, Ş, T, V, W, Y, X, Z
Sesli harfler: A, E, Ê, I, Î, O, U, Û

    Bu 3 ses dışında, birlikte yazıldıklarında tek bir sese teabül eden “xw” harfleri vardır. Ayrıca 'ç', 'k', 'p', 'l' ve 'r' harfleri, sert ve yumuşak olarak, bazı kelimelerde, iki şekilde söylenir. Kürt Dili konusunda yetkin olan bazı şahsiyetler; 'ç', 'k', 'p' harflerinin sert söyleneceğini göstermek için 'çh', 'kh', 'ph' şeklinde yazılmalarından yanadırlar.(çhi = ne, khêşe = sorun, phel = yaprak) 'l' ve 'r' harflerinin sert söyleneceğini göstermek için ise bu harfleri 'll' ve 'rr' olarak iki kere yazılmasını öneriyorlar. (pirr = çok, kerr = sağır, gellek = çok, parr = geçen sene; ) Çoğu durumda bu kelimelerin hangi anlama tekabül etiği cümle içinde anlaşılır. Bazı şahsiyetler harfin ser veya yumuşak olduğunu yukarıda anlattığımız gibi belirtmemekten yana, bazılarıysa belirtmekten yana. Bu kitapta göreceğimiz derslerin tümünde, 'l' ve 'r' harflerinin sert olduğunu, bu harfleri çift yazarak belirteceğiz.



















Alıştırmalar

Adar = Mart (m)
Kûr = Derin (m)
Heval = Arkadaş (-)
Ker = Eşek (-)
Havîn = Yaz (yaz ayı) (m)
Kerr = Sağır (-)
Dest = El (uvuz olarak) (n)
Mase = Masa (m)
Mal = Ev (m)
Dibistan = Okul (m)
Dibistan = Okul (m)
Zanîngeh = Üniversite (m)
Bira = Erkek kardeş (n)
Zanko = Üniversite (m)
Xwişk = Kız kardeş (m)
Pênûs = Kalem (m)
Bav = Baba (n)
Pirtûk =Kitap (m)
Dê = Anne (m)
Lênûsk = Defter (m)
Havîngeh = Yazlık (m)
Erd = Yer (n)
Xweza = Doğa (m)
Cî = Yer (n)
Xweda = Tanrı (n)
Ser = Baş (n)
Bîst = Yirmi (n)
Rê = Yol (m)
Kul = Dert (n)
Çiya = Dağ (n)
Pir = Köprü (m)
Newal = Vadi (n)
Pirr = Çok (m)
Dar = Ağaç (n)
Xweş = Hoş (m)
Daristan = Orman (m)
Kor = Kör (-)
Welat = Vatan (n)
Kur = Erkek evlat (n)
Bajar = Şehir (n)
Keç = Kız evlat (m)
Tax = Mahalle (m)
Dinya = Dünya (m)
Sikak = Sokak (m)
Zozan = Yayla (n)
Xanî = Hane (n)
Dûrbîn = Uzak görüşlü (-)
Stû = Boyun (n)
Dûrebîn =Dürbün (m)
Por = Saç (n)

    Yukarıdaki kelimeleri sesli bir şekilde okuyarak yazın.  Kelimelerin karşısında yazılan (m),  (n) ve  (-) işaretleri, kelimenin erillik-dişiliğini belirtiyor.  (m) -mê = dişil,   (n) -(nêr = eril),  (-) -duruma göre bazen eril bazen dişil. Almanca, Fransızca, Norveççe gibi tüm ergatif dillerde olduğu gibi, Kürtçe de öğrenirken kelime ezberlendiğinde, kelimenin erlil veya dişil olduğuda ezberlenir. Erillik-Dişillik ilerleyen konularda detaylarıyla işlenecektir.