Ders 22

Büküm


Zamirlerde Büküm

1 – Dönüşlü fiilli geçmiş zaman cümlelerinde özne bükülür ve nesne sabit kalır. Bunun dışındaki bütün diğer hallerde özne sabit kalır ve nesne -eğer varsa- bükülür.


Dema Boriya Têdeyî
Min nan xwar.
Te nan xwar.
Zelal'ê nan xwar.
Egîd'î nan xwar.

Çîroka Dema Boriya Têdeyî
Min nan xwaribû.
Te nan xwaribû.
Zelal'ê nan xwaribû.
Egîd'î nan xwaribû.

Dema Boriya Dûdar
Min nan xwariye.
Te nan xwariye.
Zelal'ê nan xwariye.
Egîd'î nan xwariye.

Dema Boriya Berdest
Min nan dixwar.
Te nan dixwar.
Zelal'ê nan dixwar.
Egîd'î nan dixwar.

*Xwarin fiili dönüşlü olduğu ve cümleler geçmiş zaman oldukları için nesne (nan=ekmek) sabit kalmış ve özne bükülmüştür.

Dema Boriya Têdeyî
Ez çûm.
Tu çûyî.
Zelal çû.
Egîd çû.





Çîroka Dema Boriya Têdeyî
Ez çûbûm.
Tu çûbûyî.
Zelal çûbû.
Egîd çûbû.


Dema Boriya Dûdar
Ez çûme.
Tu çûyî.
Zelal çûye.
Egîd çûye.

Dema Boriya Berdest
Ez diçûm.
Tu diçûyî.
Zelal diçû.
Egîd diçû.

*Çûn fiili dönüşsüz bir fiildir. Dönüşsüz fiilli geçmiş zaman cümlelerinde özne bükülmez.

Dema Niha
Ez nên/nanî dixwim.
Ez diçim.
Tu nên/nanî dixwî.
Tu diçî
Zelal nên/nanî dixwe.
Zelal diçe.
Egîd nên/nanî dixwe.
Egîd diçe.

Dema Bê
Ez ê nên/nanî bixwim.
Ez ê biçim.
Tu yê nên/nanî bixwî.
Tu diçî.
Zelal dê nên/nanî bixwe.
Zelal diçe.
Egîd nên/nanî dixwe.
Egîd diçe.

*Şimdiki Zaman ve Gelecek Zamanda fiilin dönüşlü olup olmadığı önemli değildir, özne sabit kalır nesne bükülür. Yukarıdaki örneklerde nesne olarak kullanılan nan=ekmek eril olduğu için -î (erillik) takısını alarak nanî olarak bükülmüş. Eril kelimelerde “a” harfi olduğu takdirde, -î takısı yerine “a” harfini “ê” harfine dönüştürülerek te bükülebilir.




Edatlarda Büküm



li = -de, -da (li malê rûdine; evde oturuyor)
ji = -den, -dan (ji malê hat, evden geldi)
di ... de = -de, da, içinde- (di malê de ye = evdedir, evin içindedir)
di ... re = -den, -dan, içinden (di malê re = evden, evin içinden)
ji ... re = -e, -a (min ji malê re kirrî = eve aldım)
ji bo = için (ji bo malê = ev için)
bi ... re = ile (bi min re = benim ile)


Edatlardan sonra gelen bütün isimler bükülür.

ew li malê ye
ez ji sûkê hatim
min di hewşê de marek dît
otomobîl di qulikê re derbas bû
min ji dibistanê re televizyonek kirî
min ji bo dikanê maseyek kirî
zad bi kayê re şewitîn